نمدار درخت معطر جنگل های شمال

نمدار درختی است که استفاده گوناگونی از آن می شود و فواید زیادی دارد.

برخلاف تصور بسیاری از مردم که گل‌های زیبا و معطر را مختص بوته‌ها و درختچه‌ها می‌دانند، در جنگل‌های شمال ایران، درختی بزرگ به نام نَمدار وجود دارد که عطر گل‌های زرد رنگ آن، زنبور عسل را به خود جلب می‌کند.

نمدار درختی از تیره Tiliaceae است که با وجود گسترش زیاد در جنگل‌های شمال و معطر بودن گل‌های آن، هنوز ارزش‌های زیبا شناختی آن بی‌استفاده مانده است . این در حالی است که در کشورهای اروپایی، نمدار حتی در پارک ها و حاشیه خیابان ها کاشته می‌شود.

نمدار از نظر حجم، هفتمین گونه جنگل‌های شمال است و در سرتاسر جنگل‌های شمال از جلگه تا ارتفاعات و ازشرق تا غرب می‌روید البته این درخت، نیمه سایه ‌پسند است و در دامنه‌های غربی و شمالی جنگل‌های شمال، بیشتر دیده می‌شود. این گونه علاوه بر جنگل‌های شمال، در جنگل‌های اَرَسباران، واقع در آذربایجان‌شرقی هم دیده می‌شود. این نکته قابل ذکر است که برگ نمدار، مطلوب دام است و برای همین بسیاری از پایه‌های آن در مناطق جلگه‌ای نابود شده است.

نمدار، اغلب در حاشیه دره‌های خشک و مرطوب و زهکشی شده می‌روید و گاه، در اطراف دره‌ها به صورت نوار خالص دیده می‌شود. پوست تنه آن در درختان جوان، صاف و خاکستری و درختان مسن، تیره رنگ و دارای سوراخ‌های مشخصی است. گل نمدار، زرد رنگ است و دمگل بسیار بلندی با یک برگه دارد و عسل خوبی از گل‌های معطر آن به دست می‌آید. این گل خاصیت دارویی دارد که به صورت دم کرده مصرف می‌شود و در اروپا، با نام “چای زیزفون” طرفداران زیادی دارد.

 

 

بذر نمدار مانند گونه وَن، دوره خواب دارد و یک سال در خواب می‌ماند و در سال بعد سبز می‌شود که با روش‌هایی می‌توان از مشکل‌زا شدن این ویژگی جلوگیری کرد:

• یک روش این است که بذر را به جای اواخر شهریور، در اواخر مرداد که نارس است بچینیم و در همان زمان بکاریم.
• راه دیگر آن است که در سال هایی که بذر دهی فراوان است، بذرهای مازاد را در میان لایه‌های ماسه و درون جعبه‌هایی نگهداری کنیم که در این حالت، تا یک سال می‌توان بذر را نگه داشت.
  در مجموع تولید نهال نمدار به دلیل داشتن دوره خواب و نیز پوکی خیلی از بذرها، کم است.

نمدار به اسیدیته خاک، چندان حساس نیست و تولید نهال آن از ابتدای شروع جنگل کاری در جنگل‌های شمال در ۴۰ ‬سال قبل، مورد توجه بوده است. نهال نمدار را در اکثر مناطق می‌توان کاشت ولی نهال باید از بذرهای به دست آمده از همان منطقه باشد تا ناسازگاری به وجود نیاید. تعداد بذر نمدار در هر کیلوگرم ‪۱۰‬ هزار عدد است و برای تکثیر، در خزانه کاشته و سپس به صورت «ریشه لخت» به عرصه منتقل می‌شود. تلفات نهال‌های نمدار در جنگل کاری‌ها، در حد متعارف یعنی ‪ ۱۰‬درصد است و فاصله کاشت نهال‌ها ‪ ۲‬در‪ ۲‬متر است و اغلب در پایین بند و میان بند کاشته می‌شود. نمدار تا ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا کاشته می‌شود و تا حدی رطوبت پسند است. میانگین رشد قطری نمدار نیم سانتی‌متر و رشد ارتفاعی آن ‪۶۰‬ سانتی متر در سال است.
چوب آن از نظر صنعتی و تجاری، خیلی با کیفیت است و در مصارف روستایی، برای ساخت طَبَق، چمدان، صندوق، ستون خانه و کندوی زنبور عسل استفاده می‌شود و البته به دلیل داشتن چوب مرغوب و زیبا و خوش کار، زیاد قاچاق می‌شود.

در کشور ترکیه نمدار در حاشیه بسیاری از خیابان‌ها کاشته می شود و مانند برخی دیگر از گونه‌های جنگلی، همچون ون، بلوط، انجیلی و داغداغان برای فضای سبز، مناسب است.
این ایراد که ارتفاع زیاد درخت نمدار باعث برخورد شاخه‌های آن به سیم‌های برق و خانه‌های مردم در طبقات بالامی‌شود، ناوارد است. این درخت، به اندازه چنار است و چنین اشکالاتی در مورد چنار هم وجود دارد ولی کاشته می‌شود.

 

 

خواص نمدار

• عسل به دست آمده از گل این درخت خاصیت دارویی دارد. عسل، گل و برگ های جوان آن سرشار از آنتی اکسیدان است. فلاوانوئید موجود در شکوفه های این درخت به طور مستقیم روی غدد عرق اثر می گذارد.
• ارزشمندی‌های نمدار در چوب مرغوب و گل‌های معطرش خلاصه نمی‌شود. بلکه خواص دارویی هم دارد و از این نظر جزء گیاهان دارویی جنگل‌های شمال محسوب می‌گردد.
• گل آذین نمدار دارای اسانسی است که براثر تقطیر با آب، از آن به دست می‌آید.
• نمدار علاوه بر داشتن تانَن و موسیلاژ و قند، ضد تشنج و آرام‌کننده است.
• اسانس آن با داشتن اثرکاهش ‌دهنده گلبول‌ها و کم‌کننده حالت چسبندگی و قابلیت انعقاد خون، باعث رقیق شدن خون و کاهش آن در عضو بر افروخته می‌شود.
• دم کرده گل نمدار به صورت غرغره برای رفع ‌التهاب مخاط دهان مفید است و چوب قسمت سطحی آن، مجاری عروق خونی قلب را باز می کند و برای درمان آنژین صدری کاربرد دارد.
• استحمام در وان محتوی دم کرده گل نمدار و آب گرم، ضد تشنج و محرک و آرامش بخش است.
• غرغره کردن مخلوط دم کرده گل نمدار و جوش شیرین برای لوزه های ملتهب مفید است.
  برای تهیه دم کرده این گل برای غرغره کردن، ۲۵گرم گل را به ۲۵۰میلی لیتر آب جوش و ۵گرم جوش شیرین اضافه کنید.
• مخلوط دم کرده آن با گل گندم، تیرگی دورچشم را کاهش می دهد.
• برای تهیه مسکن، ۲۰گرم گل را به یک لیتر آب جوش اضافه کنید و یک فنجان قبل از شام و یکی قبل از خواب بنوشید.
• دم کرده آن را می توان به کرم صورت افزود. زیرا باعث بازسازی پوست، کاهش پف چشم و ورم می شود.برای کاهش پف زیر چشم، پنبه آغشته به دم کرده آن را به مدت ۲۰دقیقه روی چشم قرار دهید.
• دم کرده گل آن، عضله را شل می کند، اضطراب و اختلال خواب را رفع می کند.
• گل این درخت، درد معده را تسکین می دهد و نفخ را برطرف می کند.
• برای درمان سرفه یا سرماخوردگی دم کرده آن را روزی ۳بار میل کنید.
• دم کرده آن برای افرادی که به بیماری قلبی مبتلا هستند، توصیه نمی شود.